Pierwsze sukcesy archeologów Uniwersytetu Rzeszowskiego podczas wykopalisk w Orłach

Stanowisko znajduje się w gminie Orły, w rejonie przysiółka Kacze Doły, położonego we wschodniej części Wysoczyzny Kańczuckiej (Podgórza Rzeszowskiego). Miejsce przeznaczone do badań zostało starannie wytypowane dzięki prowadzeniu przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego (IA UR) wieloletnich, systematycznych prospekcji powierzchniowych, finansowanych m.in. ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wspartych w ostatnim czasie badaniami geofizycznymi (wykonanymi za pomocą nowoczesnego magnetometru i georadaru 3D).

Prowadzone od drugiej połowy sierpnia badania miały kilka zasadniczych celów, nie tylko stricte naukowych - na czele ze wstępnym rozpoznaniem reliktów osadnictwa neolitycznego sprzed około 5,5 tys. lat, ale i dydaktycznych - stanowić miały również formę praktyk terenowych dla młodych adeptów rzeszowskiej archeologii uniwersyteckiej.

Już pierwsze dni wykopalisk zaowocowały identyfikacją różnych obiektów (jam) oraz zalegających w nich zabytków (ceramiki, narzędzi krzemiennych) łączonych z ludnością tzw. kultury pucharów lejkowatych, zamieszkującą te tereny w okresie około 3700-3300 przed Chrystusem. Znaleziska te świadczą o obecności w tym miejscu osady tej kultury, kolejnej zidentyfikowanej we wschodniej części Wysoczyzny Kańczuckiej. Kilka lat temu w trakcie projektu realizowanego w ramach Narodowego Centrum Nauki odkryto i rozkopano m.in. pobliskie neolityczne osiedla w Skołoszowie i Hnatkowicach.

Wraz z postępem prac archeologicznych okazało się, że stanowisko w Orłach jest jeszcze bardziej atrakcyjne, a zarazem skomplikowane, niż pierwotnie zakładano. Natrafiono na wiele intrygujących obiektów, niekiedy o trudnej do interpretacji funkcji. Okazuje się, że badane stanowisko należy do wielokulturowych i wielofunkcyjnych, co oznacza, że w jego obrębie znajdują się pozostałości różnorodnych działań ludzkich mających miejsce na przestrzeni kilku tysięcy lat. Odkryto m.in. interesujący rów fundamentowy ze śladami palisady, nasuwający skojarzenia z reliktami monumentalnych grobowców wznoszonych w IV tys. przed Chrystusem na rozległych terenach Europy, od Półwyspu Jutlandzkiego po rejon dorzecza Sanu. Kolejnym wartym podkreślenia efektem prac archeologicznych w Orłach jest odkrycie bogato wyposażonego grobu związanego z tzw. kulturą ceramiki sznurowej rozwijającą się na tych terenach w III tys. przed Chrystusem.

Wymienione odkrycia dotyczą szerokopojętego neolitu, okresu IV i III tys. p. n.e. Na stanowisku w Orłach natrafiono również na zdecydowanie młodsze obiekty datowane na okres wczesnego średniowiecza. Są to przede wszystkim groby, pochodzące przypuszczalnie z XI-XII w. Niestety, stan zachowania większości szkieletów jest bardzo zły, niekiedy o pierwotnej obecności ciał ludzkich świadczą jedynie zęby albo metalowe elementy pełniące funkcję wyposażenia grobu.

Wykopaliska w Orłach będą najprawdopodobniej kontynuowane do końca września. Archeolodzy mają już jednak także plan na przyszły rok. Chą przebadać późnoneolityczny kurhan znajdujący się kilkadziesiąt metrów od miejsca tegorocznych działań.