Jak powinno działać Podkarpackie Centrum Innowacji? Opinia Krzysztofa Malickiego (Excento)

Jednym z prelegentów był Krzysztof Malicki - prezes Excento sp. z o.o. spółka celowej założonej przez Politechnikę Gdańską.

Współpraca pomiędzy nauką i biznesem jest kluczem do nowoczesnej i wysokomarżowej gospodarki, dlatego temat ten jest szeroko dyskutowany. Doświadczenia światowe wskazują, że działalność badawczo-rozwojowa zawsze wymaga wsparcia publicznego, dlatego zaangażowanie administracji samorządowej jest bardzo ważne. Poszczególne regiony poszukują więc różnych sposobów na promowanie i budowanie trwałych relacji pomiędzy uczelniami i przedsiębiorstwami. Koncepcja wypracowana w województwie podkarpackim jest na pewno jedną z ciekawszych. Zakłada ona powołanie Podkarpackiego Centrum Innowacji (PCI), które we współpracy z lokalnymi uczelniami i samorządem oraz dzięki otrzymanemu dofinansowaniu stworzy i rozwinie narzędzia i procesy niezbędne do zapewnienia trwałej współpracy z przemysłem, realizowanej na warunkach rynkowych. Realizacja tej koncepcji wymaga jednak przezwyciężenia wielu barier, a jej sukces zależny jest w dużej mierze od umiejętności wykorzystania najlepszych praktyk i doświadczeń z przeszłości.

Na co powinny zostać przeznaczone środki posiadane przez PCI?

To bardzo ważna kwestia, która może przesądzić o trwałości efektów pracy PCI. Jeżeli pozostające w dyspozycji PCI środki zostaną potraktowane jedynie jako subwencja pozwalająca na obniżenie ceny usług świadczonych przez uczelnie poniżej cen rynkowych, to szansa na zbudowanie trwałej współpracy z przemysłem zostanie według mnie stracona. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że współpraca taka zakończy się wtedy z dniem wyczerpania środków. Sprzedaż usług poniżej cen rynkowych może również doprowadzić do osłabienia lokalnych firm oferujących podobne usługi, czyli przynieść efekt dokładnie odwrotny od zamierzonego. Podobnie finansowanie nieefektywności w działaniu uczelni nie zmotywuje ich do podjęcia wysiłku wdrożenia niezbędnych zmian. W mojej opinii oferta PCI, a pośrednio również uczelni, musi od samego początku być ofertą rynkową. Przyznane PCI dofinansowanie powinno zostać wykorzystane właśnie na profesjonalne przygotowanie takiej oferty, w tym w szczególności wdrożenie procesów i budowę organizacji zdolnej do konkurowania na wolnym rynku. Budowanie zaufania klientów i wolumenu sprzedaży trwa długo, stąd środki takie będą również niezbędne do sfinansowania okresu przejściowego, w którym PCI i uczelnie będą już dysponowały odpowiednią organizacją i procesami, ale przychody nie będą jeszcze pokrywały kosztów stałych. Bardzo ważna będzie również odpowiednia promocja. Koncepcyjnie warto więc o dofinansowaniu, którym będzie dysponowało PCI, myśleć jako o inwestycji w budowę trwałych i samofinansujących się procesów.

Jaką relację powinno zbudować PCI z lokalnymi uczelniami?

Uczelnie lokalne są pierwszym i najważniejszym klientem PCI. PCI w żadnym razie nie powinno traktować ich jedynie jako dostawców lub podwykonawców świadczonych usług. Uczelnie od lat zajmują się komercjalizacją zgromadzonej wiedzy, a zespoły bezpośrednio odpowiedzialne za te działania posiadają duże doświadczenie i wiedzę oraz kontakty i rozeznanie w środowisku akademickim. W mojej opinii PCI powinno oprzeć się na już istniejących na uczelniach centrach transferu technologii i spółkach celowych. Sukces projektu zależny jest od tego, czy PCI będzie w stanie dobrze zdefiniować wartość generowaną dla uczelni oraz zjednać sobie i zachęcić do współpracy ludzi bezpośrednio zaangażowanych w komercjalizację. Bez takiej współpracy bardzo trudno będzie zmotywować uczelnie do podjęcia trudu wdrożenia odpowiednich zamian sięgających głęboko w ich procesy i organizację. Błędne zdefiniowanie potrzeb i wartości generowanej dla uczelni może doprowadzić do sytuacji, w której PCI zostanie potraktowane przez te instytucje jako konkurencja lub zbędny pośrednik.

Jaką relację powinno zbudować PCI z przedsiębiorcami?

Współpraca z przemysłem wymaga zasad rynkowych. Komercjalizacja wyników badań wymaga ponadto elastyczności i zwinności w działaniu. Ważne jest również właściwe podejście do ryzyka związanego z inwestowaniem w budowanie wartości projektów na wczesnym etapie rozwoju. Większość takich inwestycji kończy się niepowodzeniem i stratami finansowymi. Cechy te bardzo trudno zapewnić w spółce zobowiązanej do stosowania ustaw takich jak prawo zamówień publicznych, czy ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. PCI powinno więc już na początku swojej działalności przygotować i wdrożyć model zapewniający odpowiednie dla procesów komercjalizacyjnych otoczenie formalno-prawne. W przeciwnym razie trudno będzie PCI zaoferować przemysłowi usługi profesjonalne świadczone w oczekiwanym przez przemysł reżimie. Dodatkowo osoby zarządzające PCI zamiast na sprawach ważnych dla budowy relacji i procesów komercjalizacji będą koncentrować się na bieżących problemach administracyjnych i biurokratycznych.

Kto powinien zarządzać PCI?

Personel PCI powinien zostać wyłoniony w drodze transparentnego i otwartego procesu. Tylko kompetentny i doświadczony personel może zapewnić sukces PCI. Nie będzie to jednak sukces ani łatwy do osiągnięcia, ani szybki. Przypuszczam, że na pierwsze widoczne efekty finansowe będzie trzeba czekać około pięciu lat. Przy tak odległym horyzoncie czasowym trudno będzie przyciągnąć i zmotywować właściwe zespoły zarządcze, które chciałyby wziąć odpowiedzialność za efekt. Konieczne będzie zapewnienie tym zespołom ciągłości i bezpieczeństwa pracy w pierwszych latach oraz zbudowanie mechanizmów premiowych obowiązujących w długim okresie czasu. Dużym wyzwaniem będzie również zaproponowane wskaźników sukcesu, ich oczekiwanych wartości oraz sposobów ich pomiaru.

Jakie inne role może pełnić PCI w otoczeniu gospodarczym?

Podmiot dysponujący tak dużym budżetem, jak PCI będzie miał wpływ na otoczenie gospodarcze w zakresie szerszym niż tylko budowanie procesów komercjalizacji. Warto więc zastanowić się, jakie inne cele związane z rozwojem regionu mógłby on realizować. Przykładem może być działalność na rzecz rozwoju postaw proaktywnych i proprzedsiębiorczych wśród studentów. Dzisiejsi studenci to przecież przyszli kierownicy, dyrektorzy i przedsiębiorcy. Przyciągnięcie najlepszych z nich na podkarpackie uczelnie oraz stworzenie im warunków do pozostanie w regionie jest jak najbardziej istotne dla rozwoju lokalnego przemysłu.